Bijstandsuitkering is niet geschikt als oudedagsvoorziening!

Tam emekli maaşı olmayanların muhtaç olduğu ek ödenek koşullları göçmen emeklilerin başvurmasını engelliyor.

Tam AOW- emeklilik maaşı için gerekli koşulları yerine getirmediği için eksik (AOW-gat) emeklilik maaşı alanların yaşadıkları sorunlar IOT tarafından Ulusal Ombudsman (Nationale Ombudsman) Kurumuna iletildi. Ulusal Ombudsman Reinier van Zutphen’a bir mektupla konuyu gündeme getiren IOT Başkanı Zeki Baran, çeşitli nedenlerle çok az bir gelirle yaşamak zorunda kalan özellikle birinci kuşak emekli göçmenlerin geçinebilmek için muhtaç olduğu ek (AIO) ödenek sisteminin, amacına uymadığı için geçim yardım ödeneği (bijstand) koşulları kapsamından çıkarılmasının değerlendirilmesini istedi.

IOT Başkanı mektubunda, eksik emekli maaşı nedeniyle asgari ücretin altında bir ödenekle geçinmek zorunda olan ve ek ödeneğe muhtaç olanların uymak zorunda olduğu ağır (bijstand) koşulların, bu kesimin ek ödenek başvurusunda bulunmasını zorlaştırdığınuı savundu.

Tam emeklilik maaşına hak kazanamayanların sayısının her yıl hızla arttığına dikkat çeken IOT, bu kesimin önemli bir bölümünün göçmenlerden oluştuğunu belirterek,  yılda 13 haftadan fazla yurtdışına gidememek gibi önlemlerin ek ödenek başvurusunu engellediğini belirtti

IOT mektubunda ayrıca,  yurtdışındaki malvarlığı bildirimi (vermogenstoets), olası aile bireyleri yardımlarının ödenekten (inkomentoets) kesilmesi, kışın soğuk ayları memleketinde (overwinteren) geçirmek isteği ve gelirlerin paylaşımı (kostendelersnorm) uygulamasının da göçmen yaşlıların ek ödenek başvurusunu engelleyen nedenler arasında olduğunu belirtti.

Sonuç olarak, asgari geçim (bijstand) yardım ödeneği sisteminin kişileri yeniden iş hayatına teşvik amacı taşıdığını ve aynı kuralların düşük maaşlı emeklilerin gelir durumunu telafi eden bir uygulama olamayacağı savunularak konunun yeniden değerlendirilmesi gerekiyor.

IOT’nin Nationale Ombudsman’a gönderdiği mektup aşağıda bulunuyor:

Brief aan Nationale Ombudsman

                                                                                   Nationale ombudsman
                                                                                   Antwoordnummer 10870
                                                                                   2501 WB Den Haag

                                                                                   Utrecht,

Geachte Reinier van Zutphen,

Tijdens Algemene Ledenvergadering van SchuldhulpMaatje op 18 april jl. hebben wij gesproken over de inkomensproblematiek van oudere migranten met een AOW-gat. U vroeg mij of wij deze problematiek op papier wilden zetten. Hieronder voldoe ik graag aan uw verzoek.

Volgens de Sociale Verzekeringsbank (SVB) kregen in het tweede kwartaal van 2023 ruim 677.000 mensen een onvolledige AOW. Dat waren er circa 5000 meer dan in het voorgaande jaar. Het aantal mensen dat een onvolledige AOW ontvangt neemt jaarlijks toe, omdat er steeds meer ouderen zijn die tussen hun vijftiende en de pensioengerechtigde leeftijd een periode buiten in Nederland hebben gewoond. Voor wie een goed pensioen heeft opgebouwd is een onvolledige AOW geen probleem, maar wie geen of slechts een klein pensioen ontvangt kan met een onvolledige AOW onder het bestaansminimum komen. In dat geval kan men een beroep doen op een Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen die dor gemeenten wordt verstrekt onder dezelfde voorwaarden als de bijstand: woonachtig zijn in Nederland, vermogenstoets, inkomenstoets en maximaal 13 weken per kalenderjaar naar het buitenland. In het vierde kwartaal van 2023 bedroeg het aantal AIO-gerechtigden 71.664. Dit komt neer op ongeveer 2% van het totale aantal AOW-gerechtigden in Nederland. 

Voor het leven van de uitkeringsgerechtigden levert de AIO een aantal klemmende problemen op.

1. De vermogenstoets

Voor het welzijn van oudere migranten is het van groot belang dat zij een deel van het jaar kunnen doorbrengen in hun herkomstland. Dan is alleen mogelijk wanneer zij daar beschikken over een vakantiehuisje. In de meeste dorpen zijn immers geen hotels of pensions, wanneer men die al zou kunnen betalen. Vaak hebben zij een huisje geërfd of hebben de kinderen een huisje voor hun ouders laten bouwen. Meestal gaat het om een onderkomen dat niet meer waard is dan zo’n 50.000 euro, maar dat is nog tweeënhalf zo veel als het maximale vermogen waarover een echtpaar krachtens de Participatiewet mag beschikken. Het gevolg is dat veel ouderen geen AIO-uitkering aanvragen, reden waarom een aanzienlijke deel van de oudere migranten in armoede leeft[1]. Gebleken is dat ouderen met een AIO met afstand behoren tot de armste groep ouderen in Nederland.[2] 

2. De inkomenstoets

Kinderen, die vaak wat ruimer bij kas zitten, willen uiteraard hun ouders steunen wanneer die krap zitten. Daarmee komen zij evenwel in strijd met de inkomenstoets in de Participatiewet. Wanneer kinderen hun ouders financieel ondersteunen, moet dat in mindering worden gebracht op de AIO. Ook dat is een reden om maar liever geen gebruik te maken van de uitkering.

3. Het overwinteren

Terwijl veel Nederlandse ouderen in de winter naar de landen rondom de middellandse Zee trekken, zijn de ouderen die geboren zijn in landen aan de Middellandse Zee gebonden aan de 13 weken termijn, die te kort is om het Nederlandse winterweer te ontlopen. Er is geen enkele reden waarom die periode niet langer zou kunnen zijn; vermoedelijk scheelt dat aanzienlijk in de zorgkosten.

4. De kostendelersnorm

Het beleid van de Nederlandse overheid is erop gericht dat ouderen zoveel mogelijk thuis wonen met behulp van ondersteuning en (mantel) zorg van hun kinderen. In veel migrantenfamilies is het gebruikelijk dat drie generaties bij elkaar wonen als ouderen hulpbehoevend worden. Het SCP schrijft in een onderzoeksrapport dat op grond van de literatuur bekend is dat allochtone Nederlanders vaker hun ouders in huis nemen dan autochtonen.[3] Maar Sinds 2015 is de kostendelersnorm ingevoerd. Als meerdere volwassenen in één huis wonen wordt er op de uitkering gekort. Dat geldt niet voor de AOW, omdat de overheid vreesde dat dit zou werken als ‘mantelzorgboete’, maar wel voor de AIO, waar hoofdzakelijk ouderen uit migrantenkringen gebruik maken[4]. Daarbij moet worden bedacht dat mantelzorgrelaties kwetsbaar zijn, ook in financieel opzicht. Het Nibud heeft berekend dat mantelzorgers te maken krijgen met een inkomensachteruitgang van soms meer dan dertig procent.[5] Uit de praktijk is ons inmiddels gebleken dat in een groot aantal situaties kinderen gedwongen zijn ervan af te zien een zorgbehoevende ouder in huis te nemen.

Samenvattend willen wij stellen dat een bijstandsuitkering ten ene male ongeschikt is als oudedagsvoorziening. Het is goed dat er een aanvullende inkomensvoorziening is, maar de huidige AIO voldoet niet. De hierboven genoemde restricties in de Participatiewet hebben tot doel om te bevorderen dat bijstandsgerechtigden weer gaan werken. Dat doel kan niet van toepassing zijn op ouderen met een AIO, omdat die geen deel meer uitmaken van de arbeidsmarkt.

Mocht u nadere vragen hebben, is het IOT vanzelfsprekend bereid tot een nadere toelichting. Onze directeur, de heer İbrahim Yerden, is bereikbaar op ons kantoor onder telefoonnummer 030-2343625.

Hoogachtend,

Zeki Baran (voorzitter)